سفر کردن یکی از تفریحات لذت‌بخش برای مردم به‌شمار می‌رود و بسیاری از افراد، کشورهای خارجی را به‌عنوان مقصد گردشگری یا زیارتی خود انتخاب می‌کنند. با این‌حال خریداری مایحتاج، استفاده از امکانات و سامانه حمل‌ونقل عمومی و به طور کلی اقامت در هر کشور خارجی، مسلما هزینه خواهد داشت.
وضعیت نابه‌سامان بازار ارز در کشورمان، تهیه ارز موردنیاز توسط مسافران را تا حدودی دشوار کرد و بانک مرکزی برای رفع این مشکل، کمک هزینه‌ای تحت‌عنوان ارز مسافرتی را در اختیار مسافران سفرهای خارجی قرار داد. بدین‌ترتیب هر فرد ایرانی مقیم داخل کشور با سن بیشتر از ۱۲ سال در هر سال شمسی تنها برای یک نوبت می‌تواند ارز مسافرتی را با قیمت تمام شده دولتی دریافت نماید. این ارز صرفا متعلق به مسافران هوایی بوده و به مسافران دریایی یا زمینی یا افراد دارای گذرنامه سیاسی یا خدماتی تعلق نمی‌گیرد.
البته دریافت ارز مسافرتی مستلزم ارائه مدارکی به شرح زیر است:
- اصل و کپی گذرنامه ایرانی با حداقل ۶ ماه اعتبار از زمان سفر
- اصل کارت شناسایی ملی
- اصل و کپی بلیط هواپیما که توسط آژانس هوایی ممهور شده باشد
- اصل و کپی ویزا (در صورتی‌که سفر به کشور مقصد نیازمند ویزا باشد)
- ارائه رسید پرداخت عوارض خروج از کشور
- تکمیل فرم درخواست ارز به‌صورت حضوری یا الکترونیکی
- به‌همراه داشتن معادل ریالی ارز مبادلاتی (قیمت ارز هر روزه متغیر بوده و به‌صورت شناور محاسبه می‌شود)
- تحویل رسید پرداخت وجه
حضور کلیه اشخاص متقاضی دریافت ارز مسافرتی در بانک الزامی است. بعلاوه حواله ارز مسافرتی صرفا در ۵ بانک منتخب شامل تجارت، ملت، پارسیان، سامان و بانک ملی ایران صادر می‌شود. البته بانک ملت امکان خریداری ارز به‌صورت آنلاین و از طریق درگاه پرداخت اینترنتی را فراهم نموده است. فرد متقاضی جهت دریافت ارز بایستی به یکی از شعب بانک‌های فوق مراجعه کرده و پس از تکمیل فرم درخواست نسبت به پرداخت معادل ریالی ارز مسافرتی اقدام نماید. پس از دریافت رسید (در حد فاصل ۷ روز کاری مانده به سفر تا روز سفر) و ارائه آن به یکی از شعب بانکی مستقر در فرودگاه می‌توان ارز خریداری شده را در قالب اسکناس‌های ۵۰۰ یا ۱۰۰۰ یورویی دریافت کرد.
مسافران پس از عبور از گیت اول و دریافت کارت پرواز می‌توانند به شعب مذکور مراجعه کنند. در حال حاضر ارز مسافرتی صرفا در ۶ فرودگاه بزرگ کشور شامل امام خمینی تهران، اصفهان، تبریز، ارومیه، شیراز و اهواز پرداخت می‌شود. مبلغ پرداختی به مسافران عازم کشورهای مشترک‌المنافع و هم‌مرز با ایران معادل ۵۰۰ یورو و به مسافران سایر کشورها به‌جز عراق نیز برابر با ۱۰۰۰ یورو خواهد بود.
سازوکار دریافت ارز برای مسافران سفرهای زیارتی تا حدودی متفاوت است. زائرانی که به‌صورت زمینی یا هوایی و از طریق سازمان حج و زیارت به کشورهای عربستان و عراق اعزام می‌شوند؛ بدون‌نیاز به ارائه گذرنامه و بلیط و با توجه به اطلاعات ثبت شده در پایگاه داده سازمان می‌توانند به شعب بانکی منتخب مراجعه کرده و ارز زیارتی خود را دریافت نمایند. به‌عنوان مثال، زائران حج تمتع با ارائه کارت ملی و کپی آن می‌توانند ۲۰۰ دلار ارز مسافرتی را با قیمت مصوب بانک مرکزی دریافت کنند.