عسل نوعی شهد شیرین و غلیظ است که توسط زنبورها تهیه می‌شود. این ماده غذایی ارزشمند با عطر، طعم و رنگ‌های مختلفی نظیر سبز یشمی، سرخ مایل به زرد، قهوه‌ای و سیاه به فروش می‌رسد. به‌عنوان مثال، عسل کوهستان‌های مناطق اردبیل، مازندران و گیلان دارای رنگ تیره هستند و عسل گل اقاقیا متمایل به سفیدرنگ است.
امروزه خواص غذایی و درمانی عسل بر هیچ‌کس پوشیده نیست. این ماده در درمان سوختگی‌ها و التهابات پوستی، بیماری‌های گوارشی، سرفه و ضعف اعصاب کاربرد فراوانی دارد.
تنوع اقلیمی در ایران، شناسایی عسل باکیفیت را دشوار می‌کند. بعلاوه بسیاری از افراد سودجو نیز با استفاده از روش‌های مصنوعی اقدام به تولید عسل نامرغوب و تقلبی می‌کنند.
بنابراین آگاهی از روش‌های تشخیص عسل طبیعی از تقلبی یکی از دغدغه‌های خریداران به‌شمار می‌آید. عسل خالص علاوه بر طعم شیرین دارای عطر و مزه مطبوع و متفاوتی است. مزه عسل بسته به شهد مورد استفاده توسط زنبورها متفاوت خواهد بود. این در حالی است که طعم عسل غیرطبیعی تا حدودی مشابه آب‌نبات است.
بر اساس آزمایشات انجام شده، عسل طبیعی دارای ویژگی‌های زیر است:
- ساکاروز کم‌تر از ۵ درصد
- رطوبت پایین‌تر از ۶ درصد
- PH بین ۴۲ تا ۶٫۱۰
- چسبندگی هنگام ریختن در آب سرد
- شکرک زدن
روش‌های تشخیص عسل طبیعی
عسل طبیعی بایستی دارای رایحه‌ای متناسب با گل استحصال شده باشد. بنابراین استشمام بوی عسل یکی از روش‌های تشخیص اصالت آن محسوب می‌شود.
تست غلظت یکی از ساده‌ترین روش‌های تشخیص عسل طبیعی از تقلبی است. بدین منظور کافی است عسل را در یک لیوان آب سرد بریزید. چنان‌چه عسل حالت چسبندگی خود را حفظ کرده و به‌سختی در آب حل شود؛ در این‌صورت طبیعی خواهد بود.
در مقابل، عسل تقلبی سریعا در آب حل می‌شود. بعلاوه چنان‌چه هنگام ریختن عسل در آب از ارتفاع ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متری، این ماده به‌صورت عمودی و پیوسته وارد لیوان شده و ته‌نشین شود؛ در این‌صورت عسل مرغوب است.
یکی دیگر از روش‌های تشخیص اصالت عسل استفاده از شعله کبریت است. چنان‌چه نزدیک کردن کبریت روشن به عسل موجب احتراق آن شود؛ در این‌صورت عسل طبیعی است. در مقابل، عسل تقلبی به‌سادگی آتش نمی‌گیرد.
در صورت آغشته نمودن نان تست با عسل، ساختار نان پس از چند دقیقه سفت می‌شود؛ در صورتی‌که مالیدن عسل تقلبی بر روی نان، آنرا نم‌دار خواهد کرد. جهت سنجش میزان رطوبت عسل نیز می‌توان ظرف حاوی آنرا به سمت بالا و پایین حرکت داد. حرکت سریع حباب‌های داخل ظرف به‌معنای رطوبت بالای عسل است.
همچنین به منظور تشخیص عسل طبیعی و تقلبی می‌توان از زره تخم‌مرغ استفاده کرد. برای انجام این تست کافی است زرده تخم‌مرغ و عسل را با یکدیگر مخلوط نمایید. چنان‌چه زرده تخم‌مرغ مشابه حالت پخته شد؛ در این‌صورت عسل طبیعی است.
به باور بسیاری از مردم، شکرک زدن عسل نشان‌دهنده عدم اصالت آن است؛ در حالی‌که این برداشت کاملا نادرست بوده و برعکس این پدیده صرفا در عسل‌های طبیعی رویت می‌شود.
برخی عوامل محیطی نظیر رطوبت، دما، ترکیبات قندی و میزان آنزیم دیاستاز عسل موجود رس زدن آن می‌شوند. تفاوت این رسوب‌زدگی با شکرک ایجاد شده در مربا این است که بلورهای عسل رس‌زده از اندازه بسیار کوچک‌تری برخوردار هستند.
بعلاوه این بلورها دارای زبری اندکی بوده و هنگام خوردن در زیر دندان‌ها احساس نمی‌شوند. در مقابل، شکرک عسل تقلبی کاملا سفت بوده و همانند شکلات به دندان‌ها می‌چسبد.
بررسی میزان شفافیت عسل یکی دیگر از روش‌های سنتی تشخیص عسل مرغوب است. با مشاهده ظرف حاوی عسل طبیعی، اشیاء یا نور به‌طور واضح قابل رویت نیستند؛ در حالی‌که عسل تقلبی همانند شیشه رنگی عمل کرده و اشیاء و نور به‌راحتی از میان آن قابل مشاهده هستند.
البته آسان‌ترین روش خریداری عسل طبیعی، مراجعه به اشخاص و فروشگاه‌های معتبر است. عسلی که قیمت خرده‌فروشی آن در مقایسه با نمونه مشابه ارائه شده توسط اکثر فروشندگان ارزان‌تر است؛ یقینا تقلبی خواهد بود.